Σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα...

Ο Μπέκετ έλεγε πως γράφει ότι βλέπει από το παράθυρο. Το θέατρο του Μπέκετ κάποιοι το εντάξαν στο θέατρο του παραλόγου. Η τάση αυτή προέκυψε μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου.

Παράλογα πράγματα βλέπει και σήμερα κάποιος αν κοιτάξει έξω από το παράθυρο. Αν μπορέσει βέβαια να διακρίνει κάτι μέσα από τις κεραίες και το τσιμέντο και τις αυτοματοποιημένες ζωές. Τα πράγματα κυλούνε εξίσου ήσυχα. Σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα. Γιγαντοοθόνες στις διάφορες καφετέριες δείχνουν ποδοσφαιρικούς αγώνες και φίλαθλα ζόμπι κραυγάζουν μπροστά τους.

Κυρίες και κύριοι βγαίνουν με γεμάτες σακούλες από τα σούπερ μάρκετ και τα αστραφτερά εμπορικά κέντρα· σακούλες γεμάτες με σκουπίδια.

Μου είπε ένας φίλος που ανήκει στη μειοψηφία: Πότε θα ρίξω καμιά μπουνιά στην ταμία του σούπερ μάρκετ όταν μου ανακοινώνει το λογαριασμό για τα λιγοστά ψώνια μου, δεν ξέρω. Και δε θα φταίει σε τίποτα η κοπέλα. (Είναι αλήθεια αυτό άραγε; Ισχύει το Κανείς δεν είναι αθώος;)

Δεν απέχει χρονικά και πολύ η μέρα που τις επιθέσεις και τους προπηλακισμούς σε βουλευτές και άλλους κρατικοδίαιτους θα διαδεχθούν οι επιθέσεις έξω από τα σούπερ μάρκετ σε αυτούς που βγαίνουν και κρατάνε σακούλες. (Είναι άραγε αυτή λύση; Ας ξαναδιαβάσουμε το Δεν πληρώνω του Ντάριο Φο.)

Και πιάνω στα χέρια μου ένα από τα βιβλία του Μήτσου Λυγίζου, του "ανακριτή" του ελληνικού κινηματογράφου και διαβάζω:

Γενικό φαινόμενο είναι ότι ο σημερινός άνθρωπος τραυλίζει. Τραυλίζει κι όταν μιλάει κι όταν σωπαίνει, κι όταν σκέπτεται. Μιλάει ακατάληπτα από τον τρόμο, από τη διάψευση των χαμένων ελπίδων του, από το ξάφνιασμα, από τη βία, από το μέγεθος του αδιανόητου που τον πειθαναγκάζουν να ζει καθημερινά. Τραυλίζει μέσα σε μια ατμόσφαιρα θηριωδίας, σκληρότητας, φρίκης και παραμερισμού. Έχει σχεδόν αποδεχθεί τον εξευτελισμό και την ταπείνωση του. Η πλύση εγκεφάλου είναι μέσα στο καθημερινό πρόγραμμα των κρατούντων σε όλα τα μήκη της γης, αλλού στυγνότερα κι αλλού ηπιότερα. Φανερό στοιχείο μέσα σε αυτό το εφιαλτικό χάος του τρόμου είναι η απάθεια του πλήθους πίσω από τη βιτρίνα της καταναλωτικής κοινωνίας.

Καλά να είσαι Μήτσο. Γιατί άραγε είναι ελάχιστοι τέτοιοι άνθρωποι σήμερα;

Παρέα με τον Τζούλιαν

Ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη στη σημερινή πραγματικότητα;

Ο Τζουλιάν Μπεκ έλεγε πως το θέατρο πρέπει να είναι ο καθρέπτης που αντανακλά τα αποσυντεθιμένα σκατά της κοινωνίας μας.

Κρατάω ψηλά έναν καθρέπτη που είναι μονάχα η αποσυνθεμένη εικόνα των σκατών και θάβομαι από κάτω τους. Ένας σωρός από κοπριά πάνω στη σκηνή όπου κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να κοιτάξει. Μια μοναδική ζωή από τίποτα.

Όταν βρίσκομαι στα πρόθυρα της κατάθλιψης ή κολυμπάω ήδη μέσα της εν αγνοία μου, στρέφομαι στον Τζούλιαν Μπεκ και το βιβλίο του Η ζωή του θεάτρου. Μου υπενθυμίζει τον προορισμό του καλλιτέχνη. Όπως λέει και ο ίδιος: Αυτό είναι ένα βιβλίο για το ρόλο του καλλιτέχνη στην επανάσταση.

Ζούμε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σε μια κατάσταση που τα πάντα επισπεύδονται.

Η δική μου γενιά είδε τους μπάτσους να πυροβολούν και να σκοτώνουν δεκαπεντάχρονα παιδιά, παρακρατικά κομματόσκυλα να δολοφονούν αγωνιζόμενο καθηγητή, σκατοκέφαλα ανθρωποειδή να μαχαιρώνουν μετανάστες σε διάφορα εθνικοπατριωτικά πογκρόμ, τη χώρα να διαλύεται και να οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην εξαθλίωση και την κοινωνία να συνεχίζει να κάνει τα ψώνια της στο Jumbo συνεχίζοντας τον αποχαυνωμένο ύπνο της.

Κάποια στιγμή όμως θα πρέπει να λογοδοτήσουμε για τον πρώιμο θάνατο μας.

Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος του καλλιτέχνη σήμερα; Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στην κυρίαρχη κουλτούρα, η οποία απλώς εξωραϊζει τα σκατά και παρέχει δόσεις αποβλάκωσης και αποπροσανατολισμού της συνειδητότητας και της ενσυναίσθησης του καθενός μας.

Κι επανέρχεται ο Τζούλιαν να μου θυμίσει:

Υπάρχει μια τέτοια σωμαντική και πνευματική δυστυχία που ακόμη κι αν τα αστέρια, κάθε φορά που τα κοιτάζαμε, έχυναν νέκταρ στα στόματα μας και το χορτάρι γινόταν ψωμί, εμεία πάλι θα μασταν λυπημένοι. Ζούμε σ΄ένα σύστημα που κατασκευάζει τη θλίψη, την αδειάζει από το μύλο της, τα νερά της θλίψης ωκεανός, τρικυμία, και μεις βουλιάζουμε, πνιγόμαστε, πάρα πολύ γρήγορα. Το θέατρο είναι σαν μια βάρκα, μόνο που είναι πολύ μεγάλη, αλλά εξέγερση είναι η αλλαγή του συστήματος και επανάσταση η μεταστροφή των ρευμάτων.

Άνθρωποι που διεύρυναν τους ορίζοντες του εγκεφάλου μου

Emma Goldman

Julian Beck

Judith Malina

Henry Miller

Anais Nin

Γιώργος Θεοτοκάς

Samuel Beckett

Σαίξπηρ

Antonin Artaud

Γράφει ο Γιώργος Θεοτοκάς στις 18 Γενάρη 1939

Διάγνωση εξίσου σίγουρη όσο και μια διάγνωση επιστημονική:

Όταν ένας άνθρωπος αρχίζει να μην παραδέχεται την αξία κανενός τριγύρω του, θα πει πως αρχίζει να αισθάνεται ότι χάνει τη ζωή του. Χαμένος αυτός, θέλει να πείσει τον εαυτό του και τους άλλους ότι είναι όλοι χαμένοι και ίσοι μες την αποτυχία. Με τον τρόπο του επιδιώκει κι αυτός την ισότητα. Κι είναι η τελευταία παρηγοριά του. Ανθρώπινα όλα αυτά.

Σωστή διαπίστωση και εύστοχη για τη σημερινή πραγματικότητα. Από όποια μεριά και να το πιάσεις.